Arapça ve Farsça’dan Osmanlı Türkçesi’ne Alıntılar Sözlüğü (2 Cilt)

Cilt 1

Osmanlı Türkçesi metinleri u¨zerindeki çalışmalarda karşılaşılan en bu¨yu¨k gu¨çlu¨k bu metinlerdeki bilgi ve ku¨ltu¨r değerlerini taşıyan dil birimlerinin doğru tanımlanıp aydınlatılması meselesidir.
Kelimeler bilgi yu¨klerinin kapları, anlam aktarıcı dil birimleridirler. Dilin gramer biçimleri gibi bu birimler de zaman içinde değişmeye uğrarlar. Bu değişme birkaç yönde göru¨lu¨r. Dilin kendi kelimelerinde en yaygın olarak görülen değişme, anlam yu¨ku¨nu¨n nitelik ve nicelik yönlerinden değişmesidir.
Başka bir değişme yönu¨ bir anlam ekseninde buluşan birden çok kelimeden kimilerinin kullanım alanını boşaltması-dır. Bu gelişme daha çok alıntı kelimeler için söz konusu olmakta, ortak dile inerek geniş bir kullanım alanına yerle-şenler yanında edebiyat dili gibi sınırları daha dar bir alanda yer bulmuş, alıntı dediğimiz yabancı kaynaklı çok sa-yıda kelime du¨şmektedir. Bu, dilin kendiliğinden yapageldiği bir seçme ve ayıklama işlemidir.
Bu sözlük dilimizin XIV-XIX. yüzyılları içine alan Osmanlı Türkçesi döneminde Arapça ve Farsça'dan alınmış keli-melerin bugu¨n de yaşayanlar ile birlikte izi metinlerde kalmış olanlarından yapılmış bir derlemedir.
Bu derlemede yer verilen 25.000 kadar kelime bir eski metni okuyucusunun sık sık karşılaşacağı kelimelerden seçil-miştir.
Bu sözlu¨ğu¨n en önemli yanı tanımların ve karşılıkların yaşayan dilin kelimeleriyle verilmiş olmasıdır. Bu da eski metinleri anlamak ve anlamlandırmak için başvurulan birçok eski sözlu¨kte bulunmayan bir niteliktir.
Öte yandan bu sözlükte alıntıların Tu¨rkçe'de belli başlı kullanım yerleri, alanları ve sınırları gösterilmiş, özellikle fiil adlarının dilimizin ana yardımcı ve yarı yardımcı fiilleriyle yaptığı birleşiklerle deyim nitelikli ve mecaz anlamlı söz birliklerine geniş yer verilmiştir.
Başka bir önemli konu, bu sözlükte Arapça ve Farsça'dan alınma gramer u¨yeleri u¨zerine yapılan örnekli açıklamalardır.

Cilt 2

Bu sözlu¨k dilimizin XIV-XIX. yu¨zyılları içine alan Osmanlı Tu¨rkçesi döneminde Arapça ve Farsça'dan alınmış kelimelerin bugu¨n de yaşayanlar ile birlikte izi metinlerde kalmış olanlarından yapılmış bir derlemedir.

Bu derlemede yer verilen 25.000 kadar kelime eski harfli bir metin okuyucusunun sıklıkla karşılaşacağı kelimelerden seçilmiştir.

Bu ciltte kelimelerin eski alfabe ile yazılışları madde başlarına konmuş ve sıralama bu alfabedeki ses işaretlerinin sırasına göre yapılmıştır. Bunun başlıca sebebi, özellikle u¨niversitelerimizin Osmanlı Tu¨rkçesi öğretimi yapılan belli bölu¨mlerinde bu tu¨r du¨zenlemeyle hazırlanmış bir sözlu¨ğe duyulan ihtiyacın göz önu¨nde bulundurulmasıdır. Birinci cilt bugu¨nku¨ Latin asıllı alfabeye aktarılmış bir eski metni okuyanların bugu¨n artık kullanılmayan kelimelerin anlamlarına ulaşmalarına aracı iken, bu cilt, Arap asıllı alfabe ile yazılmış bir eski dönem metnini okumaya çalışanın ilkin doğru okuma yolunda kılavuzluğuna gereklik duyacağı bir aracıdır.

Bu sözlu¨ğu¨n önemli bir yanı, birinci ciltte olduğu gibi, tanımların ve karşılıkların yaşayan dilin kelimeleriyle verilmiş olmasıdır. Bu da eski metinleri anlamak ve anlamlandırmak için başvurulan birçok eski sözlu¨kte bulunmayan bir niteliktir.

Öte yandan bu sözlu¨kte de alıntıların Tu¨rkçe'de belli başlı kullanım yerleri, alanları ve sınırları gösterilmiş, özellikle fiil adlarının dilimizin ana yardımcı ve yarı yardımcı fiilleriyle yaptığı birleşiklerle deyim nitelikli ve mecaz anlamlı söz birliklerine geniş yer verilmiştir.