Aşık Türkmenoğlu

Kam-şaman sanatından ozan-baksı sanatına, ozan-baksı sanatından derviş-şair sanatına ve âşık sanatına dönüşen âşık edebiyatı, gelenekli Türk edebiyatının en gür kollarından biridir. Geleneğe göre, sözlü iletişim ortamlarında “canlı” olarak icra edilen âşık tarzı Türk edebiyatı; âşık tarzı Türk şiiri, âşık tarzı Türk hikâyesi, âşık tarzı Türk ezgi kalıpları vs. ile zengin ve köklü bir edebiyattır.

Âşık tarzı Türk edebiyatı bir gelenek edebiyatı olduğu için, bu edebiyatta ferdî üsluptan ziyade geleneğin belirlediği ortak üslûp özellikleri belirgindir. Bu sebeple âşık edebiyatı temsilcileri ve eserleri ile ilgili araştırmalarda âşığın sosyo-kültürel çevresi, bu sosyo-kültürel çevrede yaygın olan edebiyat gelenekleri de değerlendirilmelidir.

Âşık tarzı Türk şiirinin güçlü temsilcilerinden biri de Yozgatlı Türkmenoğlu'dur. Yanık sesiyle etkileyici türküler, ağıtlar, destanlar söyleyen Türkmenoğlu, doğmaca şiirler söyleyebilen, başka âşıklarla atışmalar yapabilen, halk hikâyesi anlatabilen âşıklardandır. Güçlü bir hafızası olan âşık, kendi eserleri yanında sözlü iletişim ortamlarında öğrendiği âşık tarzı destan, türkü, ağıt, mani, halk hikâyesi birikimiyle sözlü Türk kültürüne hizmet etmiş önemli bir kaynak kişi / sözlü kültür taşıyıcısı olma özelliğine de sahiptir.

“Âşık Türkmenoğlu- Hayatı, Sosyo-Kültürel Çevresi, Âşık Edebiyatındaki Yeri, Şiir Sanatı ve Şiirlerinden Örnekler” adlı bu kitap Söz Başı, Giriş, altı ana bölüm, Sonuç, Mahallî Sözcükler / Söyleyişler, Kaynakça, Dizinler ve Eklerden oluşmaktadır.

“Giriş” kısmında araştırma konusunun özellikleri, araştırma konusu hakkında Türkiye'de yapılan çalışmalar, araştırmanın amacı ve yöntemi hakkında bilgiler yer almaktadır. İncelemelerden oluşan beş ana bölümde; Türkmenoğlu ve sosyo-kültürel çevresi, bağlı olduğu âşık edebiyatı gelenekleri ve bu geleneklerin yaratıldığı / yaşatıldığı sosyo-kültürel çevreler araştırılmaktadır. Âşıklara etkileri, şiir sanatını oluşturan yapı özellikleri, şiir sanatındaki estetik düşünce unsurları: dil ve üslûp özellikleri, şiir sanatını oluşturan muhteva özellikleri ve şiirlerinde işlenen konular çeşitli araştırma-inceleme yöntemlerinden yararlanılarak incelenmektedir. Bu incelemelerde elde edilen verilerin sınıflandırılması, yüzdelik oranlarının belirlenmesi ve çoğunlukla istatistikli çözümleme yönteminden yararlanılarak değerlendirilmesi dikkat çekmektedir. “İncelenen Metinler: Şiirlerinden Örnekler” başlıklı “Altıncı Bölüm”de; âşığın belirlenen ve değerlendirmede kullanılan 48 şiiri önce hece sayıları bakımından sınıflandırılmakta ve ayaklarının kafiyelerine göre alfabetik olarak sıralanmaktadır. Şiirler verilirken önce Yozgat / Sorgun yöresi Türkmen ağızlarına uygun olarak asıl metinler, karşılarında da –bakışımlı olarak- Türkiye Türkçesi yazı diline (ölçünlü dile) uygunlaştırılmış metinler yazılmaktadır.

Gözden geçirilerek yeniden yayımlanan kitabın âşık edebiyatı araştırmalarına yeni bir bakış açısı getirmesi ve yöntem arayışında olan genç araştırmacılara yol göstermesi beklenmektedir.