Doğu Avrupa Türk Mirasının Son Kalesi Kırım

Kirim, stratejik ve jeopolitik ehemmiyeti yüksek oldugundan her zaman büyük mücadelelere sahne olmustur. Altin Orda Hanligi (1242-1502) gücünü kaybedince Kirim Hanligi (1441-1783) yükselmistir. XV. asirda Osmanli hakimiyetine girdikten sonra (1475) siyasi bakimdan iki bölgeye ayrilan Kirim'in Ceneviz hâkimiyetindeki sahilleri merkeze baglanirken, Yayla Daglarinin kuzeyindeki bozkirlari Kirim Hanligi'na birakilmistir.
Yaklasik 300 yil boyunca Osmanlilarin iktisadî düsturlarini tatbik ederek halkin huzur ve adalet içinde yasamasinisaglayan hanlik, Moskova'nin Karadeniz'e inmesine set çekmistir. Ancak son Kirim hani Sahin Giray'in ihanetiyle müstakilliyet adi altinda Rusya'ya baglanmis (1774 Küçük Kaynarca Antlasmasi), Osmanli dünyasindan koptuktan sonra, önce ekonomik, sonra da siyasî manada çöküse geçen hanligin istiklali Rus Çarligi'nin 1783'te Kirim'i cebren isgaliyle sona ermistir. Rus isgali, Kirim'daki Türk-Islam Medeniyeti açisindan büyük yikimlarin baslangici olmus; saray, cami, medrese, kütüphane, han, hamam gibi maddi kültür mirasi yok edilmis; sosyal ve kültürel hayat tahribata ugramis ve daha da vahimi bölge insani öz vatanlarindan koparilarak bilmedikleri cografyalara sürgün edilmistir.
Bu eser, sahasinda mütehassis akademisyenler tarafindan kaleme alinan on bes makaleden meydana gelmektedir. Makalelerde Kirim Hanligi'nin tarihî, idarî, hukukî, sosyal, iktisadî, dinî ve kültürel yapisi tahlil edilmis; mimarî ve sanat eserleri ele alinmis; hanligin kurucu kabilelerinden Sirinler ve Mangitlar incelenmistir. Bunun yaninda Kirim halkinin yirminci yüzyilda maruz kaldigi zulüm, kirim ve tehcir hadiseleri ve günümüzde Kirim meselesinin geldigi nokta uluslararasi konjonktürde degerlendirilmistir.