Hacı Abdullah Petrici'nin Hıristiyanlık Eleştirisi

19. yüzyil, Osmanli Devletinin sadece siyasî ve askerî alandaki istilalara karsi degil, ayni zamanda Batili devletlerin kültürel istilasina karsi da mücadele verdigi bir dönem olmustur. Bu mücadele, özellikle Hiristiyan âlemi ile sinir olusturan ve bünyesinde farkli din ve mezhepleri barindiran Balkanlar'da daha yogun bir sekilde gerçeklesmistir. Kendisi de Balkanlar'dan olan Haci Abdullah Petricî, özellikle o dönemde yaygin olan Protestan misyonerlik faaliyetlerini hedef alarak, Hiristiyanligin elestirisine dair hem Türkçe hem de Arapça eserler kaleme almistir. Bu çerçevede, Türkçe yazilan ilk reddiyeler arasinda yer alan Izâhü'l-merâm önemli bir yer isgal etmektedir. Burhânü'l-hüdâ fi reddi kavli'n-nasâra ile Risâletü's-samsamiyye adli eserleri ise, dönemin önemli reddiye metinleri arasindadir. Hiristiyanligin temel doktrinlerini (teslis inanci, Hz. Isa'nin ulûhiyeti ve enkarnasyon) ve Incil'in tahrifi meseleleri Haci Abdullah Petricî'nin elestirilerinin merkezini teskil etmistir. Hz. Muhammed'in (s.a.v.) önceki kutsal metinlerde müjdeledigi (tebsirat) konusuna da deginen Petricî, misyonerlik faaliyetlerine maruz kalan Müslümanlari Islâm'in üstünlüklerini kesfetmeye çagirmistir. Elestirilerini hem klasik Islâm reddiye literatüründen hem de kendi çaginda yazilmis olan Hiristiyan arastirmalardan istifade ile kaleme alan Petricî, bu yönüyle kendi çagindaki gelismeleri de takip eden bir ilim adamidir.