İslam Dünyasında İktisadi ve İlmi Hayatta Yahudiler (Abbasi ve Fatımiler Dönemi)

Ilk Islâm fetihleriyle ele geçen bölgelerde kökeni Asur ve Bâbil sürgününe dayanan irili-ufakli pek çok Yahudi cemaati Müslümanlarin idaresine girmistir. Islâm idaresinde "zimme" adi verilen bir "teminât"la hukukî statü kazanan Yahudiler, bu statü ile can ve mal emniyeti yaninda din, dil ve kültür hürriyeti elde etmis, ilmî ve iktisadî hayatta da benzer güvencelere sahip olmuslardir. Bu bakis ve uygulama Yahudilerin Islâm toplumuyla kaynasmasini hizlandirmistir.Islâm dünyasinda, o dönem Avrupa'sinda oldugu gibi, meslekî gettolar hiçbir zaman olmamistir. Dindaslari, Hiristiyanlar tarafindan bayagi islerde çalistirilirken, Islâm dünyasi Yahudileri vezirlik gibi bürokrasinin en üst noktasi da dahil, kabiliyeti ve imkâni varsa, zanaat ve meslek gruplarinin istedigi dalinda faaliyet göstermis, hatta belli mesleklerde söz sahibi olmuslardir.Yahudilerin tarihlerinde temasta bulunup en fazla etkisinde kaldigi medeniyet, Ortaçag dünyasina her manada hakim olan Islâm medeniyeti olmustur. Tarih boyunca Islâm medeniyetiyle oldugu kadar baska hiçbir medeniyetle bu kadar yakin ve verimli birliktelik yasamayan Yahudiler, bu medeniyetten özgür ve verimli bir kazanç saglarken, bagimsizlik ve bütünlügünü Helenlesmis toplum ve modern dünyada yapabildiginden daha iyi koruyabilmistir.Bu faaliyetler, belli ekonomik standart ve özgürlügü yakalamis bir toplum tarafindan gerçeklestirilmistir ki, bunun ortaya çikmasindaki en önemli etken de Islâm medeniyetinin Yahudilere sagladigi ortam olmustur. Bu dönemde Yahudiler, Islâm medeniyetine dahil olmakla kalmamis, bu medeniyetin etkisiyle yeni bir Yahudi kültürü de ortaya koymuslardir. Islâm medeniyetinin zirvesi kabul edilen IX ve X. asirlar, Yahudiligin her yönüyle tekâmülü anlamina gelmektedir. Bu asirlar Yahudi tarihinde de "Altin Çag" kabul edilmektedir. Yahudi hukuku, ibadeti, dinî siir ve edebiyati sistematik hale getirilmis ve günümüzde dahi kaynak vazifesi gören klasik metinler bu asirlarda telif edilmistir.Kitapta iste bu iki önemli konu (Yahudilerin Abbâsî ve Fâtimî dönemlerindeki iktisadî ve ilmî faaliyetleri), Islâm ve Yahudi tarihi kaynaklarindan (Âramîce responsalar, Ibrânîce ve Yahudice-Arapça Geniza dokümanlari) hareketle ele alinmakta ve Yahudi literatürü Türkçede ilk kez bu sekilde derinlemesine islenmektedir.