Marx-Engels ve Osmanlı Toplumu

Osmanli Devleti, "Dogu Sorunu" basligi altinda 19. yüzyil diplomasisinin baslica çatisma alani oldu. Dogulu kimligini giderek kaybeden, fakat "islahat" ya da "çagdaslasma"yi da bir türlü basaramayan Osmanli toplumu, bu yüzyilda her kösesini arsinlayan bir gezginler ordusunun hayal gücünü kamçiladi. Dahasi, çok sayida düsünür ve bilim adaminin gözlem ve analizine de malzeme teskil etti. Öyle ki bunlar arasindan, Auguste Comte gibi, Osmanli devlet adamlarina reform tasarilari sunanlar bile çikti. Oysa bu konuda en nüfuz edici çözümlemeleri, Osmanli toplumunu sadece genel ve nesnel veriler çerçevesinde yorumlamakla yetinmeyen, fakat yillarca gazeteci olarak da izleyen Marx ve Engels yaptilar. Bu çözümlemeler kapitalizmin esitsiz ve baglantili gelisme yasasi içinde Osmanli dönüsümünü ve bu baglamda sanayilesme ve uluslasma süreçlerini engelleyen ögeleri de aydinlatiyordu. Kitaba adini veren bu ilk bölümde Türk göçleri, Osmanli-Bizans sembiyozu ve reform girisimleri konusunda çarpici gözlemlerde bulunmus, Kirim Savasi'ni günü gününe izlemis ve Mithat Pasa'nin hüsranla biten devrim girisimini de desteklemis olan Marx ve Engels'in yorumlari özetleniyor, sonuçlar çikariliyor. Devam eden bölümlerde ise "Reform" ve uluslasma" konulari ayrintilandiriliyor. "Osmanli Toplumunda Iç ve Dis Göçler", "Osmanli Devleti, Aydinlanma ve Ulus-Devlet", "Tanzimat'tan Jön Türkler'e: Ulusal Sorun" ve "Kutsal Savas, Devrim ve Atatürk Kültü", bu bölümlerden bazilari.