Sihir ve Ütopya

Tipki romantizmin ve ardindan sürrealizmin yapmaya çalistigi gibi, Tolkien de, büyüsü bozulan bir dünyayi yeni bir mit araciligiyla yeniden büyülemek istemistir. Schlegel'in deyimiyle 'hayal gücünün o güzel düzensizligini' devreye sokarak Tolkien, kapitalist modernlesmenin dogurdugu hesapçi zihniyetle, dogayi bir nesne olarak kavrayan anlayisla, teknolojik ilerlemenin fetislestirilmesiyle hesaplasmistir. Fakat, eserinin merkezinde yatan ve geçmisin Altin Çagi'ni özlemle anan romantik dünya görüsünün ardinda trajik bir bakis da sezilebilir. Sinai uygarligin yikici sonuçlarinda insanligin sinirlarini gören bu bakista umuda yer yoktur. Birinci Dünya Savasi'nin, Auschwitz'in ve Hirosima'nin baslica duraklarini olusturdugu modern barbarlik çagini kötümserlikle karsilar Tolkien. Kefaret beklentisi, kurtaricinin gökten inecegi uzak bir gelecege yönelmistir. Fakat Ingiliz profesörün çaresiz bekleyisi sirasinda kaleme aldigi ünlü eseri, kötümserliklerini iyimser bir iradeyle bilestiren 60'li yillarin isyankâr gençligi için bir esin kaynagi haline gelecektir. 'Hayal gücü iktidara' ve 'Gerçekçi ol, imkânsizi iste' sloganlarinin arasinda 'Frodo yasiyor', 'Cumhurbaskani adayimiz Gandalf' ve 'Orta Dünya'ya Hosgeldiniz' sesleri de yükselir. Muhafazakâr ve dindar bir Ingiliz'in fantastik metninin, tüketim toplumuna ve savasa meydan okuyan bir kusagin kitapliginda, Tek Boyutlu Insan ile Eros ve Uygarlik'in yaninda yerini almasini nasil açiklayabiliriz? Onlar, Minima Moralia'nin ögütledigi gibi Bati uygarligina karsi yöneltilmis tutucu savlari elestirel aklin hizmetine sunmuslardir.