Spinoza: Bir Yaşam

Steven Nadler'in biyografik çalismasi sadece Spinoza'yi anlatmiyor; Hollanda tarihini, Yahudileri, ilgi ve heyecanla birbirlerini tanimak isteyen Avrupali bilim adamlarini, din ve mezhep kavgalarini, siddeti ve türlü hosgörüsüzlükleri resmediyor.Spinoza, çagdas yorumcularindan Antonio Negri'nin yazdigi gibi çaginin bir “anomali”sidir. Üstelik 17. yüzyil Hollandasi gibi bir baska anomalinin içinde yasamaktadir: Din savaslariyla ve despotik-merkantilist rejimlerin iktidarlari altinda sarsilan Avrupa'nin “en özgür”, dolayisiyla en hosgörülü diyari... Spinoza, üçüncü kez de anomalidir: Çok degil 23 yasinda, dinsel ve ticari egitim aldigi sinagog mektebinden, dahasi cemaatten ve hayattan ihraç edilir. Basindan geçen bir aforozdur ve korkunçtur, çünkü hiçbir Yahudi onunla herhangi bir iliskiye giremeyecek, sokakta ona dört metreden fazla yaklasmayacak, yazdigi hiçbir seyi okumaya kalkismayacaktir. Artik yalnizdir, Hollanda'nin sundugu burjuva sanslarini tadabilen gruplara yaklasir önce; ardindan da Descartes felsefesinden etkilenen bazi entelektüel çevrelere... Amsterdam'i, özellikle bir Yahudi fanatik tarafindan ugradigi hançerli saldirinin ardindan terk etmistir. Söylendigi kadariyla, “hosgörüsüzlügün ne mene bir sey oldugunu” hep hatirda tutabilmek için, hançerle yirtilmis mantosunu da yaninda tasiyarak.ULUS BAKER