Türkiyede Manevi Buhran Din ve Laiklik

Avrupa'da ortaya çikan laiklik, din ve mezhepler arasi kitâl ve mücadelelere, dindar ve dinsizler arasindaki çatismalara son vermek, insanlari mütecâviz bir taassuptan fikir ve vicdan hürriyetine saygi gösteren bir zihniyete kavusturmak maksadiyla dogmus, ilmî ve demokratik bir müessesedir. Türk-Islâm dünyasinda din ve mezhepler arasi ciddî bir kitâl veya tehlikeli bir taassup ve fikrî tahakküm mevcut olmadigindan ve bu sekilde gözüken hareketler de aslinda siyasî bir mâhiyeti hâiz bulundugundan, Türkiye'de laiklik dinî ve ictimaî zaruretlerin bir neticesi olarak dogmus degildir. Türkiye'nin geri kalmasi ve son devirlerde ilerleme vâdisinde istenilen hizi alamamasi mes'uliyeti, halkin cehâlet ve taassubuna degil, aydinlarin kifâyetsizligine, ve medeniyet dâvamizi yanlis teshislerine, ve bu ugurdaki sakat tesebbüslerine aittir; bu hususta, hatali olarak taassup bir netice iken sebep sanilmistir... Türkiye'de laiklik tarih ve sosyolojiye aykiri bir Avrupalilasma hareketine karsi tabiî bir sekilde mevcut olan bir mukavemeti kirmak maksadiyla meydana gelmis, bu dinî ve millî mukavemet de, hatali olarak "taassup" adini almistir. Laiklik, bu isabetsiz görüs ve teshis dolayisiyla, tamamiyla bu mefhuma aykiri olarak, din ve fikir hürriyetini ortadan kaldiran bir tatbikata vasita olmustur...